Stille Wegen

183. Nieuwstadt - Vlodrop at EveryTrail

Een wandeling die langs de grens voert langs uitgestrekte velden en zo nu en een bos. Het valt op hoeveel grenspalen hier wel niet staan. Op sommige stukken nabij Haaren zie je er wel vijf in één oogopslag.
We beginnen de tocht in Nieuwstadt. Of het nou echt een vestingstad was, valt te betwijfelen, maar het had wel de potentie. We steken de afwateringsbeek De Vloedgraaf over en komen in het Duitse Isenbruch en lopen dan langs Schalbruch. Het zijn wel oude plaatsjes, maar er is niets van terug te vinden. Beide plaatsjes maken deel uit van de Gemeente Selfkant, het meest westelijke gedeelte van de Bondsrepubliek, waarvan diverse stukken na de oorlog door Nederland waren geannexeerd.
We schampen nog net Koningsbosch (De Boesj) om daarna via de grens naar Waldfeucht te lopen. Ik weet niet wat het is met die Duitse plaatsjes, maar ze missen toch dat schilderachtige van de Nederlandse dorpen. Dat neemt niet weg dat Waldfeucht heel oud is, een beloopbare grachtenwal heeft en een heus Slot, wat nu als gemeentehuis dienst doet. Ook hier vind je geen oude kerken.
Ook hier staat de tijd niet stil, want je struikelt hier over de oranje fiberkabels, die door een Nederlands bedrijf worden aangelegd. Heel Kreis Heinsberg, waar Selfkant en Waldfeucht weer deel van uitmaken gaat digitaal.
Bij Haaren komen we aan de grens een bijzonder kerkhof tegen. Ik dacht eerst dat het een oorlogskerkhof was, maar dat is niet het geval. De ontwerper had bepaald dat, onder het mom van: voor de dood allen verschillend en na de dood allemaal gelijk, alle perken en vooral kruizen (wit) hetzelfde moesten zijn. Zelf de paddenstoel moest worden uitgebannen en dat valt niet mee als je dorp Waldfeucht heet. Ik geloof dat ze hem nu hebben toegestaan, want er was geen houwen aan natuurlijk.
Ten hoogte van Voorst lopen we langs een moerasachtig bos langs en daarna langs de Kitschbach die over 500m de grens met Nederland en Duitsland vormt.
We naderen Vlodrop. Pas op het is net zoals Geldrop geen Vlodorp. We spreken van een methatese oftewel een medeklinkerverwisseling. De bewonders vonden dat destijds makkelijker uit te spreken. De Martinuskerk (1926) torent als een machtig gebouw uit het landschap. De witte nepraampjes zijn opvallend en het gebouw is opvallend groot voor zo'n klein dorp, maar dat heb je wel meer met kerken.
De wandeling eindigt bij het beeld van schoolmeester Gerard Krekelberg, dichter van het Limburgs volkslied "waar in 't bronsgroen eikenhout". Het feit dat het pas dateert van 1909, illustreert de jonge geschiedenis van de Limburgers, die met dit lied wilde aantonen dat ze toch ook bij Nederland hoorden. Het laatste couplet is zelfs een hommage aan de oranjes: "Waar aan 't oud oranjehuis, 't volk blijft hou en trouw....". Heel Limburg, dus ook de Belgen zingen dit lied, maar van dat laatste couplet moeten de Belgen niets hebben. Daarbij, de tekst is Nederlands, dus de Limburgers gaan wel heel diep met dit lied.

Langs de Rode Beek

182. Ubach over Worms - Nieuwstadt at EveryTrail


Een echte grenswandeling, waarbij zelfs op neutral terrein wordt gelopen. We beginnen in Ubach over Worms, waar we via een begraafplaats langs grote afgraverijen komen, maar vooral ook door mooie natuurgebieden, te beginnen met de Teverenerheide. Het ligt voornamelijk op Duits grondgebied en wordtgekenmerkt door hei dus en veel vennen en omdat er ook hoogteverschil is, zijn de uitzichten mooi.
Na dit gebied komen we langs de Schinvelder bossen. Ze zijn noord zuid moeilijk te belopen, maar er loopt wel een grensweg die precies door de Duitse en Nederlandse palen heebloopt. De Tolbaan wordt zelfs Neutralweg genoemd en loopt langs het nog enig overgebleven NAVO vliegveld van Geilenkirchen. Hier stijgen de AWACS op, die ons dag en nacht vanuit de lucht in de gaten houden. AWACS zijn omgebouwde Boeings 707 met een extra radarhoed. Recentelijk was er nogal wat te doen over boskap. Defensie wilde een aantal hectaren weghalen om het zicht van de piloten te verbeteren. De Raad van State heeft de protesteerders in het gelijk gesteld en de kap verboden.
We lopen op Duitse grond om de bossen heen, waar we langs de Rode Beek gaan lopen (Rotebach). Dit riviertje gaan we een heel eind volgen. Het loopt door allerlei bosgebieden en vormt in veel gevallen de grens, die vrij recht loopt, omdat destijd het watertje via betonnen bakken is gekanaliseerd om de waterhuihouding te vergemakkelijken. Nu is dat beton weliswaar helemaal overwoekerd, maar men heeft toch besloten om de rivier zijn oorspronkelijke bochten terug te geven (Denaturierung noemen de Duitsers dat).
De grens loopt nogal grillig. Ook hier zijn veel stukken grond door Nederland geannexeerd als oorlogscompensatie. Het meeste is echter in 1963 aan de Duitsers weer terggegeven. De bevolking van die gebieden maak je er natuurlijk niet echt blij mee. Bedenk dat in het oorspronkelijke plan 5000 km2 werd opgeëist met een half miljoen Duitsers erin. Wilhelmina was zeer voor annexatie, terwijl de socialisten olv Drees sterk gekant waren. Uiteindelijk zijn maar hele kleine stukjes grond naar Nederland gekomen, zoals Zelfkant, Tüddern en Millen. Het zijn plaatsjes waar we langslopen en die nu het westelijkst zijn van de Bondsrepubliek. De strijdkrachten waren er destijds in 1949 als de kippen bij om de gebieden in bezit te nemen. In 1960 is alles weer aan de Duitsers teruggegeven. Dat kostte destijds 280Miljoen DM.
De Rode Beek loopt er allemaal prachtig langs. En die plaatsjes zijn allemaal heel erg oud. Ook hier doorkliefde de Beek Millen de kasteelgronden en de dorpsgronden. Nu is het dus weer allemaal Duits.
Interessant is nog te vermelden, dat in dit gebied toch nog wel veel Nederlanders wonen. Dat heeft er zelfs toe geleid dat in 2003 een Nederlander zich als burgermeester kandidaat stelde in Selfkant. Hij is het niet geworden.
We eindigen in het dorp Nieuwstadt, waar het voorvoegsel nieuw al in de 13de eeuw gestalte kreeg door de kolonisten die hier een nieuw bestaande probeerde op te bouwen.

Langs Spoor en Worm en een puzzel

181. Bocholtz - Ubach over Worms at EveryTrail

Na Vaals nemen de hoogtes weliswaar af, maar zijn nog steeds, voor Nederlandse begrippen dan, aanzienlijk.
De wandeling is rijk aan geschiedenis, waarbij we beginnen in Bocholtz en het science park Avantis. Het is niet de enige plek in Nederland waar de ambities door de economische recessie niet zijn uitgekomen. Er as hier zelfs een extra spoor gepland om snel van Aken naar Kerkrade te geraken. Het zal er voorlopig wel niet van komen.
Het eerste plaatsje wat we aan doen is Horbach. Ook de Duitsers herdenken hun gevallenen en dat waren er natuurlijk niet weinig. Vanaf hier kruipen we naar de Crombacherbeek die hier de grens vormt met Duitsland en Kerkrade. Er loopt hier ook een flink spoor vanaf Aken naar het noorden. We lopen er langs om ook langs de Worm te geraken. Het is weer een kleine, maar prachtige grensrivier tussen Nederland en Duitsland. Vroeger was die scheiding niet zo aanwezig maar met de conventie van Wenen werd Nederlands Limburg van de Duistsers gescheiden. Het riviertje ontspringt in Aken en komt uit in de Roer.
We passeren Herzogenrath, met zijn trotse burcht de Rode. Het lag er uiterst strategisch op de kruising van oude handelswegen naar Xanten, Keulen, Trier en Maastricht. De plaats was zeer geliefd bij de ridders, want je kon hier veel tol heffen. Zowel de bisschop van Luik als de adel van Limburg en Brabant vochten om de plaats. Pas in 1815 werd het Duits.
Voordat we verdergaan, moeten we eerst een puzzel oplossen. Op vele huizen staan er krijtsymbolen gekalkt in de trant van 20*C+M+B+12. Het slaat op datgene wat Duitsers Sternsingen noemen. Bij ons heet dat Drie Koningen gezang, waarbij kinderen langs de deur trekken en na het lied de posten bekrijten met aan de uiteinden het jaartal: 2012, een sterretje (*) voor die van Betlehem, een 3 keer een kruisje (+) voor de goddelijke drieëenheid, de letters CMB staan voor de afkorting Christus Mansionem Benedicat (Christus zegent dit huis). Weiger die zegen niet, want jet krijtje is gezegend en de traditie is Unesco erfgoed. Veel mensen reserveren een speciaal zwart bord om te voorkomen dat hun gevel wordt ondergekalkt.Tegenover het kasteel ligt een van de bekendste abdijen op Nederlandse bodem: Rolduc. Het ligt er al vanaf de 12de eeuw en het was in Rolduc dat de mijnbouw opkwam. De grond bevatte hier nu eenmaal steenkool. Het bleek een rendabele activiteit. Tegenwoordig is het klooster een seminarie dat valt onder het bisdom Roermond, terwijl je er ook kunt confereren en muziekmaken.
We blijven langs het Aakse spoor en de Worm lopen en passeren de Julia mijn. Die slaat niet op onze vorstin maar op mevrouw Julia Mottin, de rijke weduwe van de mijnstichter Albert Thys. Met zijn gangen tot 540m diep was het destijds (1926) een van de modernste mijnen van Europa. In 1974 was het gedaan met Julia. Er is 32 miljoen ton steenkool uitgehaald.
We lopen verder langs de Worm en arriveren in Rimburg met alweer een prachtig kasteel in Duitsland en een pittoresk dorpje aan de overkant van de Worm in Nederland. Het kasteel is nog altijd particulier en is pas in 1963 terug aan Duitsland gevallen, nadat Nederland het in 1949 door Nederland was geannexeerd.
We eindigen de de tocht in Ubach over Worms. De mijnbouw heeft zijn stempel op dit dorp gedrukt. Rimburg was destijds het mooiste stukje Ubach, maar nu hoort alles toe aan de reusachtige gemeente Landgraaf.

Het Landenpunt

180. Epen - Bocholtz at EveryTrail

Een uitzonderlijk mooie wandeling die door de zuidelijkste heuvels van Nederland voert naar het landenpunt in Vaals. Maar voor we zover zijn lopen we vanaf Epen door het dal van de Geul. Het is bij Cottessen dat het 58km lange Maasriviertje ons land binnenkomt en zich op een prachtige manier door het Zuid-Limburgse landschap kronkelt. Het Geuldal, hoe kan het anders, is beschermd gebied.
In Cottessen, waar we langs een lelijke camping lopen,  bevinden zich heel oude boerderijen en het wordt wel als het mooiste gebied van Limburg beschouwd.
We passeren in Cottessen de Heimansgroeve. Er zit hier leisteen en het harde kolenzandsteen. Het is de enige plek in Nederland waar dit harde carboon gesteente aan de oppervlak komt. Mijnheer Heimans heeft dit aan de hand van fossielen ontdekt en het is tegenwoordig een geologisch monument, waar het KNMI wel onder de grond een seismograaf heeft neergezet, vanwege de stabiele bodemstructuur.
We lopen door het vijverbos en het Mansbos richting Vaals en de bijbehorende berg. Nu valt het met die berg wel mee, want je loopt er langzaam via een rug tegenop. Als je op de top staat bevindt je je zowel op het hoogste punt van Nederland (322,7m) als op het drielandenpunt tussen Nederland, België en Duitsland. Daar kan de Duivelsberg bij Nijmegen met zijn 76m niet aan tippen.
Nu is het bijzondere van ons drielandenpunt, dat het nog niet zo lang gelden een vierlandenpunt was, en dat is een uiterst zeldzame aangelegenheid. In de wereld zijn er ogenschijnlijk van die punten, maar als je de kaarten erbij pakt, klopt het net niet met die punten. Echter, wij in Nederland, België, Duitsland en Neutraal-Moresnet hadden zo'n punt. Moresnet ontstond toen na de val van Napoleon Nederland en Pruisen het niet eens konden worden over de grenzen. Dat had natuurlijk te maken met grondstoffen. De zinkmijn in Kelmis was de twistappel. Uiteindelijk besloot men maar tot het creëren van een soort neutraal gebied van 344ha onder motto "niemand iets". Zo'n gebiedje wordt ook wel condominium genoemd. Niet echt een staat, maar wel een gebied waar smokkelaars, jeneverstokerijen en geen dienstplicht bestonden. De burgemeester van Kelmis was het staatshoofd van de langerekte taartpunt ten zuiden van de vaalserbergtop.  Na 1830 nam België het bestuur over, maar zo'n belastingparadijsje is nooit weg. Het duurde tot 1920 voordat Moresnet werd opgeheven. Dit tot groot verdriet van de esperantisten, die hier wel hun zetel hadden willen vestigen.
Er staan bij dit punt ook twee nieuwe uitzichttorens: De Koning Boudewijntoren en de Wilhelminatoren. Je kunt er tegen vergoeding met de lift of klauteren, om nog hoger dan 322mm van het uitzicht te genieten.
Enfin, bij het vierlandenpunt draaien we scherp naar links en lopen we door het Duitse land. Als je goed door de bomen kijkt ontwaar je hier diverse bunkers uit oorlogstijd. Maar de Landweer uit de 14de eeuw moet hier ook nog ergens lopen.
De Sneeuwberg (Schneeberg) was destijds het uitzichtpunt voor de Duitsers om Limburg in de gaten te houden (Siegfriedlinie). Het is niet de sneeuw waaraan de berg zijn naam ontleend, maar aan de witte grondkleur van de kalk.
We lopen door het rustige dorp Orsbach (het heeft wel één van de grootste nertsboederijen van Duitsland) en komen aan in het limburgse Bocholtz. Het destijds eigenlijk binnen de limburgse lappendeken Belgisch gebied, maar het verzoek om bij België te mogen worden ingelijfd is destijds niet ingewilligd. De 19de-eeuwse kerk is, hoe kan het ook anders, van Pierre Cuypers.

Het bijna uiterste zuiden en de Voerstreek

179. Eijsden - Epen at EveryTrail


Een prachtige tocht, die de me wat vermoeider maakte dan ik tot nu toe gewend was. Dat komt dus van die hoogteverschillen. Het mag dan niet veel zijn op wereldschaal, maar voor een Hollander mag het er zijn. Het is fantastisch lopen natuurlijk door dat glooiende landschap van hollewegen, riviertjes en bossen.
We beginnen de route in Eijsden en komen dan vrij snel over de Voer, het riviertje waarnaar het gebied hier is genoemd: De Voerstreek. Het is een vlaamse exclave in de provincie Luik. Het is een zogenaamde faciliteitsstreek. Dat wil zeggen: Het gebied is Vlaams, maar als de franstaligen erom vragen, dan moet er alle medewerking aan deze worden verleend. Wel, als dit geen stof geeft tot ellende.
In feite is de taal hier nooit een probleem geweest, omdat 70% van de bevolking hier gewoon Limburgs spreekt. Een mengeling van Nederlands en Duits, met hier en daar wat franse woorden, want de invloed van Luik is hier natuurlijk altijd gevoeld. Met de komst van louter franstaligen en louter vlaamstaligen, gaan dan de problememen ontstaan.
In ieder geval staat hier op alle borden van overheidswege de tekst in twee talen. Withuisstraat  heet nu Rue Maison blanche etc.enz. Voor de natuur maakt het allemaal niet uit, er lopen hier prachtige wegen en weggetjes. Na Moelingen, ook al zo'n dorp uit de Middeleeuwen, komen we in Mesch, het claimt het zuidelijkste dorp van Nederland te zijn, maar dat geldt eigenlijk voor al die gehuchten hier.
We wisselen tijdens deze wandeling voortdurend van grens, terwijl we er ook zo'n beetje bovenop blijven lopen. Limburg en Voeren zijn eigenlijk nauwelijk van elkaar te onderscheiden.
We passeren een chique kasteel Altembrouck (Altenbroek) in België, je kunt er slapen. We passeren ook het punt waar in september 1944 de bevrijders als eersten de Nederlandse grens overstaken.
In Slenaken, zo'n beetje aan het eind na fors klimwerk, waan je je in Zwitserland. Dat komt vooral omdat de meeste huisjes in vakwerk zijn uitgevoerd. Sneeuw is hier verder niet, wel het prachtige riviertje de Gulp dat zich aan Nederlandse zijde door het landschap kronkelt.
Het laatste stuk naar Epen is weer mooi. We lopen door een donker bos (Onderbos) naar de plaats met de grootste dichtheid aan vakwerkershuisjes.