Prinsenstad

167. Leeuwarden (City Walk) at EveryTrail


Als belangrijkste stad van Friesland heeft Leeuwarden een enorme historie. Toen de eerste kapel op de oldenhovense terp werd gebouwd zat dat er nog niet in. Zoals gebruikelijk in die tijd moest eerst het machtsevenwicht worden ingesteld. Dit gebeurde onder aanvoering van twee ordes: De Grijzen (Schieringers van Citercienzers) en de Vetkopers (Norbertijnen). Oldenhoven en Hoek lagen aan de zogenaamde Middenzee en vormden met Dokkum de eerste nederzettingen. Enfin na veel bloedvergieten tussen de partijen wonnen de vetkopers en kon Leeuwarden aan zijn opbouw beginnen.
Van oudsher werd Friesland (en Groningen) bestuurd door stadhouders van de  Nassau familie. Ze werden zelfs troonpretendenten toen de familie op het punt van uitsterven stond. Johan Willem Friso (uit Friesland dus) verdronk bij Moerdijk terwijl zijn vrouw (Marijke Meu zwanger was). Als regentes voerde ze het gezag in het noorden. Ze was zeer populair en toen in Holland het gebrek aan oranjes opnieuw nijpend werd, mocht haar zoon (Willem IV)  in Den Haag komen regeren. Let wel, Nederland kenden geen koningen maar adellijke stadhouders in die tijd. Toen Willem IV ook te vroeg het leven liet, moest ze opnieuw in de benen als regentes om haar kleinzoon Willem V op het stadhouderschap voor te bereiden. Marijke stierf moe toen ze 77 jaar oud was.
Als je door al die straatje van de oude stad loopt, proef je hier en daar nog van die oude sfeer. De scheve Oldenhovense toren is het symbool van Friese hoogmoed. De Friezen wilden ook zo'n mooie toren als de Groningers die de Martinitoren hadden. Bouwmeester Van Aaken had echter geen ervaring met kleigronden. Hij voorzag wel problemen, dus hij maakte de onderkant breed. Toen de toren 10meter hoog was begon het gevaarte al te verzakken. Van Aaken stierf en de nieuwe architect Cornelis Frediriks deed nog wat correcties, waardoor de toren ook nog krom werd. Het heeft nooit wat mogen worden. Gelukkig kent Leeuwarden wel de Grote Kerk en de Kuiperiaanse Bonifatiuskerk.
Dat was me overigens wat toen de loden kisten van de stadhouders werden geplunderd door de patriottische Friezen (in 1795) en de adellijke lijken onteerd. Pas in 1842 werd de boel weer in grote kisten gemikt en kregen de restjes weer een rustplaats.
Leeuwarden kent veel musea, die veelal in oude panden zijn gehuisvest. Het moderne Fries Museum wat in 2013 is geopend, is nu Leeuwardens trots en ze zijn hier als een kind zo blij dat ze zich met Valetta (=Malta) in 2018 culturele hoofdstad van Europa mogen noemen. Er bestaat dus ook nog zo iets als nuchtere Friese lobby, want Brabant kreeg die prijs niet.
Friesland stond jaren lang in de boeken als aanvoerder van het stamboekvee. Het beroemdste beeld is dan ook "Us Mem". Het staat net buiten de Westerplantage op een verkeersplein tussen de verkeersborden. Het is wellicht tekenend, want onze topkoeien zijn niet meer zo fries als vroeger.
Leeuwarden is gewoon een mooie provinciehoofdstad met niet alleen een rijkdom aan gebouwen, maar ook cultuur en onderwijs. Een component daarvan uit zich in de Academie voor Popcultuur; ik had er nog nooit van gehoord.
Tenslotte iets over het fries. In Leeuwarden wordt het niet meer zo veel gesproken, terwijl je voor je studie fries naar Groningen moet. Aan de ene kant zegt dat iets over de volledige vernederlandsing van Friesland, maar ook iets over de prachtige eigen volkscultuur van de friezen, waar je door de stad lopend voortdurend aan herinnerd wordt.